اوضاع مذهبی و فرهنگی کاشان در عصر صفوی

شکل¬گیری دولت صفویه دوره جدیدی در تاریخ ایران را آغاز کرد؛ به طوری که این دولت و بنیان گذاران آن در عرصه¬هایی کاملاً متفاوت از دولت¬های پیشین بودند و در مواردی نیز با آنان شباهت داشتند. لذا همین ویژگی¬ها سبب می¬شود تا برای فهم تحول¬های جامعه ایرانی از قرن دهم هجری به بعد، شناخت ایران عصر صفوی اهمیت پیدا کند. از آنجایی که کاشان در ناحیه مرکزی ایران یکی از شهرهای مهم به حساب می¬آمد در دوره صفویه، این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی و پیشینه تشیع بیشتر مورد توجه قرار گرفت و مسیر رو به آبادانی و پیشرفت را پیش گرفت.¬ لذا خیزش کاشان و حوزه فرهنگی این شهر را، صفویان با علاقه مندی خود و یا با تشویق اندیشمندان فراهم نیاوردند و تنها عامل خیزش و شکوفایی، آسایش مدنی و اقتصادی خوبی بود که از ویژگی¬های حکومت صفویان است. شاهان صفوی با افراط در مقاصد فرهنگی خاص خود، حتی گاهی به دروغ از دین چشم بر نمی¬گرفتند. بنابراین، صفویان برای تظاهر به دینداری، به شعر و ادب تنها در چارچوب ادب مذهبی و مرثیه توجه داشتند. حتی صوفیان و عارفان، که سهمشان در ادب فارسی غیرقابل انکار است، مورد بی¬مهری قرار گرفتند. سرانجام اینکه دربار صفوی برای زبان فارسی جایگاه درخوری قائل نبود که به جز در نمونه هایی استثنایی بخواهد ادیبان را بپروراند. بنابراین کاشان خود سرچشمه جوشان ادب فارسی بوده است و به خاطر همین شعر و ادب ستیزی دربار صفوی است که شعر از دربار فاصله می¬گیرد و به میان مردم عامی راه می یابد. بیشتر شاعران این دوره کاشان، در کنار پیشه¬ای که دارند، به شعر می¬پردازند. همچنین در این دوره سخت گیری¬های مذهبی نسبت به اقلیت های دینی از جمله یهودیان و زردشتیان به اوج خود می¬رسد و دگر اندیشانی چون نقطویان با نهایت قساوت سرکوب می¬شوند.